تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
خوش‌بینی و لبخند رضایت شاید ملموس‌ترین دستاورد دو دور مذاکره هسته‌ای ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود؛ مذاکراتی که پس از وقفه‌ای چندماهه آغاز شده و کمتر ناظری به سرانجام آن امیدوار بود. با این حال هیات‌های نمایندگی ایران و آژانس با روحیه مثبت و سازنده وارد مذاکرات شدند تا به منظور غلبه بر اختلافات به‌خصوص در مورد سایت نظامی پارچین، به تنظیم یک مدالیته (برنامه‌کاری) بپردازند؛ مدالیته‌ای که به منظور اخذ تعهد؛ تعهدی برای محرمانه‌ماندن دریافت‌ها از بازرسی احتمالی از سایت پارچین. این خواست جمهوری اسلامی ایران است و بازشدن درهای سایت پارچین را تاکنون منوط به توافق دو طرف بر سر یک مدالیته کرده بود.
نیمی از راه طی شد؛ دو طرف تعهدکردند تا نیمه دیگر را هفته آینده گام‌به‌گام طی کنند. اگر این اتفاق بیفتد یعنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتوانند در کنار هم و همراه هم، مسیر رفع سوءتفاهمات را طی کنند آن وقت شاید بتوان به سرانجام مذاکرات و گفت‌وگوهای سوم‌خرداد میان جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ امیدوار بود. البته این هم همراه با اما و اگرهاست؛ چراکه به عقیده «پیروز مجتهدزاده» استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تربیت مدرس و تحلیلگر مسایل امور بین‌المللی، هستند دست‌ها و عواملی که نمی‌خواهند مذاکرات و گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران به سرانجام برسد که به عقیده او این نیز هوشیاری بیشتر به‌خصوص از جانب جمهوری اسلامی ایران را طلب می‌کند.ادامه….
دو دور مذاکرات فنی هیات‌های جمهوری اسلامی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران به پایان رسید. دو طرف توافق کردند که این مذاکرات هفته آینده هم ادامه پیدا کند. تداوم مذاکرات را آیا می‌توان نشانه‌ای از سوی دو طرف به منظور غلبه بر سوءتفاهمات ارزیابی کرد؟
در حال حاضر در شرایطی هستیم که فقط می‌توانیم ابراز امیدواری کنیم برای سلامت و به سرانجام رسیدن این دور از مذاکرات. به هر حال پس از وقفه‌ای طولانی طرف‌های درگیر در مناقشه هسته‌ای ایران، از یک سو، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و از سوی دیگر گروه ۱+۵ به این نتیجه رسیده‌اند که اختلافات حول محور برنامه هسته‌ای ایران را باید از طریق گفت‌وگو و مذاکرات رو در رو حل کرد.
چرا باید تا این حد نسبت به برگزاری مذاکرات فنی و سیاسی خوش‌بین بود؟
همه می‌دانند که از گذشته تاکنون دست‌ها و عواملی درکار بوده و اقداماتی در دستور کار قرار گرفته است تا در برابر توافق و تفاهم جمهوری اسلامی و طرف‌های درگیر در مساله هسته‌ای ایران موانعی ایجاد کنند. این دست‌ها و عوامل معرفی شده‌اند و همه آنها را می‌شناسند. پیش از این اسراییل تنها بود اما اکنون کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس برای کارشکنی علیه ایران به این رژیم پیوسته‌اند. البته جدا از آن، نگرانی‌های دیگری نیز وجود دارد از جمله تاثیرپذیری نماینده ایالات متحده آمریکا در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فضاسازی‌های اسراییل. بر این اساس امیدواریم که مانع‌تراشی‌ها و ایجاد مزاحمت‌ها مثمرثمر واقع نشود تا مذاکرات فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از یک‌سو و مذاکرات سیاسی جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ از سوی دیگر به سلامت به سر منزل مقصود رهنمون شود.
سایت پارچین اکنون به مبنای اختلاف جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دستیابی به یک توافق تبدیل شده است. چرا موضوع این سایت تا این حد حاد شده و چه معذوریت‌هایی وجود دارد که مانع از بازشدن درهای این سایت به روی بازرسان شده است؟
اولا بنده درجریان جزییات موارد مورد اختلاف دو طرف به‌خصوص اتهاماتی که حول محور سایت پارچین مطرح شده نیستم. بعید است فردی هم وجود داشته باشد که چنین ادعایی را مطرح کند. با این حال آنچه که جمهوری اسلامی درباره سایت پارچین مطرح می‌کند امری قابل توجه است. جمهوری اسلامی ایران معتقد است که سایت پارچین، یک سایت نظامی است و در آن هیچ فعالیت هسته‌ای در جریان نیست. بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع این حق را برای خود قایل است که اسرار نظامی خود را همچون کشورهای دیگر چون انگلستان، فرانسه و… محرمانه نگه دارد و از انتشار آن جلوگیری کند. این همان مساله‌ای است که کشورهای دیگر هم به آن اعتقاد دارند. به طور مثال حدود دو سال پیش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس گزارشی مدعی انجام فعالیت‌های هسته‌ای غیرمتعارف در یک سایت نظامی متعلق به دولت بریتانیا شده بود و بر پایه آن درخواست بازدید از این سایت را مطرح کرد. با این حال دولت بریتانیا به منظور جلوگیری از انتشار احتمالی اسرار نظامی خود مانع از بازدید بازرسان آژانس از این سایت شد.
چرا باید نسبت به بازرسی‌های آژانس چنین نگرانی‌هایی وجود داشته باشد؟
چون تاکنون چندین بار این اتفاق افتاده است که پس از بازرسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سایت‌ها و تاسیسات هسته‌ای کشورها از جمله کشور ما، اطلاعات جمع‌آوری شده به جای آنکه در پوشه‌های محرمانه این نهاد بین‌المللی محفوظ بماند سر از رسانه‌ها درآورده‌اند و گاهی برخی از این اطلاعات به ادعاهایی الصاق می‌شد و خود آن به یک مورد ادعایی و اتهامی تبدیل می‌شود.
آیا واقعا ادعاها می‌توانند تبدیل به یک اتهام شوند؟
متاسفانه یکی از انتقادات جدی که نسبت به عملکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وجود دارد این است که دست به انتشار اطلاعاتی می‌زند که از دقت لازم برخوردار نیست و در ادامه خود آژانس هم نمی‌تواند صحت آن را اثبات کند. بنابراین با توجه به اینکه دست‌هایی در کار است تا مناسبات جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دستخوش تنش و اختلاف کند، دو طرف باید با خردورزی تلاش کنند تا اختلافات خود را در خلوتگاه خود و پشت درهای بسته حل‌وفصل کنند و از هر نوع گفت‌وگو و مذاکره‌ای به منظور غلبه بر سوءتفاهمات استقبال کنند.
در ماه‌های گذشته هم که مناسبات تهران و آژانس به تنش کشیده شد، ایران تاکید کرد که آژانس ادعاهای خود حول محور برنامه هسته‌ای ایران را براساس دریافت سازمان‌های جاسوسی به دست آورده است. آیا واقعا آژانس می‌تواند بر پایه ادعاهای سازمان‌های جاسوسی، کشورهای عضو را متهم کند؟
به هیچ‌وجه. آژانس براساس قواعد و قوانین خود تنها مجاز است که برنامه هسته‌ای کشورهای عضو را طبق بازرسی بازرسان خود مورد بررسی قرار دهد. با این حال همان‌طور که پیش از این شاهد بودیم گاهی اوقات اطلاعات گروه‌های نیمه‌چریکی و نیمه‌جاسوسی که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با اسراییل دارند، می‌تواند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جوی سنگین علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کند.
پس بر این اساس به نظر شما ایران حق دارد که نسبت به آژانس بی‌اعتماد باشد؟
بله؛ برای همین هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در حال حاضر طلب همکاری بیشتر از جمهوری اسلامی می‌کند ابتدا باید اقدام به جلب نظر و اعتماد ایران کند که اگر قرار است موضوعی حول محور برنامه هسته‌ای ایران مطرح شود مبتنی بر دریافت‌های خود آژانس و بازرسان باشد نه بر پایه ادعاهای نهادهای جاسوسی و اینکه اگر قرار است ایران اقدام به همکاری با آژانس کند و امکان بازدید و بازرسی را برای بازرسان فراهم کند، اطلاعات دریافتی محرمانه باقی بماند و به نوعی آژانس در راستای همکاری با ایران در مسیر قانونی حرکت کند. البته باید این نکته را مد نظر قرار داد که در این مسیر جمهوری اسلامی ایران نیز وظایفی دارد از جمله اینکه باید از اقدامات حساسیت‌برانگیز بپرهیزد.
پس از پایان مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رسانه‌های غربی در تحلیل‌های خود از نتایج مذاکرات اعلام کردند که تهران این بار مصمم است تا اقدام به کاهش اختلافات با آژانس کند. تا چه حد با این تحلیل هم‌عقیده هستید؟
من هم امیدوارم که اقدامات جمهوری اسلامی ایران در نهایت منجر به پاسخگویی به خواست‌های طرف مقابل و رفع سوءتفاهمات شود. دو طرف برای غلبه بر اختلافات چاره‌ای جز جدیت در مذاکرات و گفت‌وگوها ندارند. من پیش از این‌بارها بر این موضوع تاکید کرده‌ام که گفت‌وگو تنها راه رسیدن به یک تفاهم میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. همین راه نیز پیش روی ایران و گروه ۱+۵ قرار دارد، چراکه قدرت‌های بزرگ هم راهی جز حل مسالمت‌آمیز مناقشه هسته‌ای ایران ندارند. پس از کسب تجربه از مناقشه ایران و غرب بر سر امکان یا توان مسدودکردن تنگه هرمز، آنها به این نتیجه رسیدند که حرف از جنگ علیه ایران نمی‌تواند چندان کارآمد باشد چراکه هرگونه جنگ احتمالی در منطقه که یک پای آن جمهوری اسلامی ایران باشد با هزینه‌های غیرقابل جبرانی همراه خواهد بود. آنها همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که تحریم هم دیگر کارکرد خود را از دست داده است چراکه تحریم‌ها همه مدارج انتهای خود را طی کرده‌اند و اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران سقف خود را پشت سر گذاشته است و هنوز نتوانسته ایران را به تسلیم وادارد. از طرف دیگر بخشی از مشکلات اقتصادی‌ای که در کشور ایجاد شده است به دلیل اعمال تحریم‌ها است. بنابراین با در نظر گرفتن مشکلاتی که دو طرف با آن روبه‌رو هستند باید گفت که چاره‌ای جز مذاکره و گفت‌وگو و همچنین مصالحه ندارند.
با توجه به فضای مذاکرات فنی و سیاسی هسته‌ای ایران چه چشم‌اندازی برای آینده این گفت‌وگوها پیش‌بینی می‌کنید؟
در نیمه راهی که طرف‌های درگیر در مناقشه هسته‌ای ایران در آن گام برداشته‌اند با وجود نبود هیچ‌گونه تضمینی که حکایت از تداوم حرکت در این مسیر دارد بنده چشم‌انداز روشنی از آینده مذاکرات و گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران دارم. با این حال همان‌طور که گفتم ما هیچ تضمینی برای تداوم حرکت در این مسیر در اختیار نداریم. بر این اساس تنها می‌توانیم به هر دو طرف اخطار کنیم اسراییل، کشورهای عرب منطقه به‌خصوص عربستان و برخی جناح‌های سیاسی در آمریکا و اروپا به دنبال ایجاد مانع در برابر گفت‌وگوها هستند و این هوشیاری بیش از پیش طرفین به‌خصوص ایران را می‌طلبد که اجازه ندهند مذاکرات از مسیر کنونی خارج شود.
شرق
